محمد خزایی داور «سوگواره هنر عاشورایی» گفت: نقاشی عاشورایی قدمتی طولانی دارد، وجود آثار با چنین قدمتی، بیانگر آن است که آثار هنری این حوزه بسیار ماندگار است و بنابراین توصیه‌ام به هنرمندان این زمینه انجام کارهای ریشه‌دار و عمیق برای توجه همیشگی و ماندگاری در تاریخ است.
به گزارش پایگاه خبری حوزه هنری، سیزدهمین دوره «سوگواره هنر عاشورایی» در چهار بخش تصویرسازی، پوستر، عکس و نقاشی‌خط در حالی برگزار می‌شود که به دلیل شرایط خاص کرونایی، زمانبندی هر ساله این رویداد بزرگ و مهم تغییر کرده است.
یکی از داوران صاحب‌نام این سوگواره در سال ۱۴۰۰، محمد خزایی است. وی فارغ‌التحصیل دکترای ارتباط تصویری از دانشگاه بیرمنگام انگلیس است. «نمادپردازی در هنر ایران» و «هنرهای تزئینی ایران» از جمله علایق پژوهشی اوست.
با این استاد هنرمند ایرانی که سال‌هاست در دانشگاه تربیت مدرس تدریس می‌کند، درباره مهم‌ترین نکاتی که یک هنرمند، برای خلق اثری در خور با موضوع حماسه بزرگ عاشورا باید به خاطر داشته باشد به گفت‌وگو نشستیم و در عین حال تاریخ آثار تصویری این عرصه را هم مرور کردیم.
آقای خزایی، به‌عنوان نخستین سؤال، آیا پوسترهای با موضوع آیینی و مذهبی و مخصوصاً عاشورایی از لحاظ ایده‌یابی، تکنیک و اجرا با سایر پوسترها و مثلا پوسترهای تجاری تفاوت دارند؟ اگر چنین تفاوتی وجود دارد دلیل آن چیست؟
«بله» این جوابی است که با قاطعیت درباره وجود تفاوت بین این دو گروه می‌توان بیان کرد. پوسترهای آیینی، مذهبی و عاشورایی، جزء پوسترهای ماندگار محسوب می‌شوند، بعضی از پوسترها خبری هستند و مثل اخبار خیلی زود کهنه می‌شوند، در حالی‌که پوسترهای عاشورایی باید پوسترهای ماندگار باشند. این آثار همیشگی هستند و دهه‌ها و شاید قرن‌ها در مقابل دیدگان آیندگان خواهند بود. همین ماندگاری است که مسئولیت سنگین‌تری را در هنگام خلق اثر از لحاظ ایده، تکنیک و اجرا بر دوش هنرمند می‌گذارد.
هنرمند برای خلق چنین اثری باید به کتاب‌های مختلف مراجعه کند، آثار قبل را مورد مطالعه قرار دهد تا کارهایش به یک اثر هنری عمیق و ماندگار تبدیل شود. اگر در این حوزه، کاری عمیق نباشد و نتواند ابعاد مختلف را بیان کند، خیلی سریع کهنه می‌شود و کسی به آن توجهی نمی‌کند؛ در حالی‌که این نوع از پوسترها به زمان تعلق ندارند و اگر خوب کار شده باشند همیشه ماندگار خواهند بود.
منظورتان از ماندگاری اثر چیست؟ آیا ما در تاریخ کشورمان، آثار تصویری‌ای در این حوزه داریم که بتوانیم به آنها اشاره کرده و ارجاع بدهیم که مثلاً فلان اثر قرن‌ها ماندگار بوده است؟ مگر نه اینکه این نوع از تصویرسازی مربوط به دهه‌های اخیر و بعد از پیروزی انقلاب است؟
آثار هنری مذهبی و عاشورایی، از ابتدا با این هدف خلق شده‌اند که اهمیت و بزرگی این واقعه را به گوش همگان برسانند و این مسئله مختص زمان معاصر نیست، یعنی نمی‌توانیم بگوییم که در گذشته نبوده و حالا ما به سراغ آن رفته‌ایم.
موضوع حماسه عاشورا، زیارت کربلا و نجف، در طول تاریخ تشیع همیشه مورد توجه بوده و هنرمندان را به تلاش برای خلق آثار واداشته است. ما الان آثار تجسمی‌ای در دست داریم که مربوط به سده‌های دور است. این آثار گاهی به شکل نسخ مصوری هستند که حماسه کربلا را تصویر نموده و گاه به شکل زیارتنامه‌هایی است که به زائرانی که به سفر عتبات و حتی مشهد می‌رفتند داده می‌شد، آنها آثاری کاغذی است به صورت ورق و یا طوماری که بر رویشان، نقاشی و شرح سفر دیده می‌شود. این زیارتنامه‌ها که در شهرهایی مانند کربلا یا نجف تهیه می‌شد، نشان می‌داد فرد به زیارت رفته است و این سنت تا اواخر قاجاریه در میان شیعیان رواج داشت.
بر روی گواهینامه‌هایی که مربوط به سفر زیارتی به کربلا بود، تصاویر نمادینی از بارگاه امام حسین (ع) و کربلا نقاشی می‌شد و فرم خاصی داشت. علاوه بر اینها، در دوره قاجاریه کارت‌های خاصی هم وجود داشت که موضوع عاشورا بر روی آنها تصویرسازی شده بود و بعد از آن هم نقاشی مذهبی و نقاشی قهوه‌خانه‌ای بود که به موضوع کربلا اختصاص داشت. این آثار با دارا بودن جنبه گرافیکی، پیامی را منتقل می‌کردند، البته با آمدن عکاسی، این گونه آثار به تدریج کم‌رنگ شد و به جای آن عکاسی در کنار نقاشی‌های ضریح که بیشتر ما در مشهد آن را به خاطر داریم رونق گرفت.
بنابراین باید گفت که نقاشی عاشورایی قدمتی طولانی دارد. وجود آثار با چنین قدمتی، بیانگر آن است که کارهای هنری این حوزه بسیار ماندگار است و بنابراین توصیه‌ام به هنرمندانی که در این زمینه کار می‌کنند این است که سعی شود کارهای ریشه‌دار و عمیق انجام دهند تا در تاریخ بمانند و همیشه مورد توجه باشند.
به نظر شما چرا هنوز هم با وجود این همه پیشرفت در زمینه سینما، تلویزیون و آثار نوشتاری و گفتاری باز هم پوستر این همه تأیرگذار است و مثلا پوسترهای عاشورایی تا این حد در جامعه ما مخاطب دارد و دیده می‌شود؟
این به ذات تصویر برمی‌گردد، یک اثر تصویری با نوشته و حتی چیزهایی که گفته و شنیده می‌شود و حتی نمایش داده می‌شود، تفاوت دارد. تصویر، توانایی شگرف و عجیبی دارد که رسانه‌های دیگر ندارند. برای همین است که مثلاً گفته می‌شود که یک تصویر به اندازه هزار کلمه اثرگذار است، این یک واقعیت است که آثار تصویری حتی با وجود فیلم و سینما و تئاتر و… همچنان جایگاه بالای خودشان را در پیام‌رسانی حفظ کرده‌اند، دلیلش این است که برای دیدن تلوبزیون و یا یک فیلم در سینما، مخاطب باید حتماً در محل نمایش حضور داشته باشد. مثلاً در سالن سینما یا جلوی تلویزیون بنشیند و از سوی دیگر هم باید در زمان خاصی که این آثار نمایش داده می‌شوند به تماشا بپردازد. اما تصویر، ناخودآگاه اثر خودش را بر مخاطب می‌گذارد، مثلاً شما در حال قدم زدن در یک خیابان هم ممکن است تابلویی، پلاکاردی و … نظرتان را جلب کند و پیام آن را دریافت کنید، به همین دلیل است که اگر بتوانیم از طریق تصویر، مفاهیم را منعکس کنیم، تأثیرگذاری غیرمستقیم و عمیق‌تری دارد.
آیا در تصویرسازی و طراحی پوسترهایی با موضوع عاشورا، پیوسته و در طول تاریخ، تنها یک سری المان خاص باید مورد استفاده باشد یا آنکه هنرمند می‌تواند المان‌های جدیدی را هم خلق کرده و اضافه کند؟
هنرهای تجسمی اصولاً همگام و بیانگر شرایط زمان خود هستند و این هنرمند است که باید عناصر و نمادهای متناسب با زمان خودش را به کار بگیرد. بعضی عناصر نمادین، حضوری ماندگار و ریشه در حافظه تصویری یک فرهنگ دارند. گرچه این عناصر مرتب تکرار می‌شود، ولی نیاز است که از آنها متناسب با زمان خودمان استفاده کنیم و قبل از آن باید به درستی معنا و مفهوم نمادین آن را بدانیم. به عنوان مثال اگر از نقش پنجه در علم استفاده می‌شود، باید بدانیم این نقش مفهوم فرازمینی دارد. پنجه نمادی از حضرت عباس (ع) و خود نمادی از عاشورا است، نمادی از شجره ولایت است. نمودی از درخت زندگی و حیات امامت است. اژدهایی که گاه دور این پنجه را گرفته است، باید بدانیم که نمادی از اشقیا و یزیدیان است که در عاشورا از سر ظلم و بیداد بر شجره ولایت تسلط پیدا کردند.
عاشورا پر از نماد و مفهوم است و این مفاهیم باید شناخته شوند و هنرمند باید بداند که چرا مورد استفاده قرار می‌گیرند. شناخت این مفاهیم، نیاز به مطالعه و اطلاعات کافی دارد. هنرمند باید بداند که رنگ‌ها چگونه استفاده شود و هر کدام چه مفهومی دارند. هنر نمادین همیشه همراه عاشورا و کربلا بوده و هست و هنرمند باید با شناخت نمادها و حتی خلق نمادهای نو، آثارش را خلق کند.
توصیه مهمی که به هنرمندان جوانی که در این رویداد مهم فرهنگی و هنری شرکت می‌کنند دارید چیست؟
گرافیک عاشورا، از یک تاریخچه طولانی و پرافتخار برخوردار است. برای خلق آثاری ماندگار در این زمینه، باید آثار گذشته را به دقت مورد مطالعه قرار دهیم، البته این مطالعه تنها در حوزه تصویر و گرافیک نخواهد بود، ادبیات فارسی بسیار مهم است، این مطالعات سبب می‌شود که آثاری مطابق شأن و منزلت عاشورا خلق شود.
گفتنی است، سیزدهمین «سوگواره هنر عاشورایی»، با هدف تکریم ساحت امام سوم شیعیان و شهدای گرانقدر کربلا و معرفی هنرمندانه مفاهیم عاشورایی فراخوان ارسال اثر داد.
هنرمندان سراسر کشور برای شرکت در سیزدهمین «سوگواره هنر عاشورایی» که از سوی حوزه هنری انقلاب اسلامی برگزار می‌شود، می‌توانند آثار هنری خود را در ۴ بخش طراحی پوستر، تصویرسازی، نقاشی‌خط و عکاسی به دبیرخانه این سوگواره ارسال کنند.
بر اساس فراخوان اعلام شده، در بخش طراحی پوستر، آثار ارسالی باید در موضوعات «تبیین شخصیت امام حسین (ع)» و «امام حسین (ع) در کلام دیگران» تولید شده باشد.
آخرین تاریخ برای ارسال آثار ۱۵ شهریورماه است. داوری سوگواره در نیمه دوم شهریورماه برگزار و نمایشگاه نیز در سی‌اُم شهریورماه برپا می‌شود. برای اطلاع بیشتر و جهت اطلاع از چگونگی و شرایط انجام و ارسال آثار به سایت www.artfest.ir مراجعه کنید.
انتهای پیام/
بدون دیدگاه